Działki mają różne kształty - są kwadratowe, prostokątne, wąskie, szerokie, mają różne ukształtowanie terenu - są płaskie, pochyłe, z pagórkami, mają różne nasłonecznienie - są takie, gdzie słońce operuje przez cały dzień, są też całkowicie zacienione pod lasem, albo zacienione tylko częściowo.
Każda działka charakteryzuje się specyficznymi cechami, a naszym zadaniem jest zrobić z niej działkę idealną dla nas. Trzeba zatem wcześniej przemyśleć czego oczekujemy, zrobić wstępny plan zagospodarowania, a dopiero później wybrać projekt domu i rozmawiać z architektem o wrysowaniu domu w działkę - jeśli kupujemy projekt gotowy, lub przedyskutować wcześniej czego oczekujemy i do tego dostosować projektowany dom.
Oczywiście prawo budowlane narzuca nam dużo ograniczeń, których musimy byś świadomi planując swoją idealną działkę, zatem warto znać minimalne, wymagane przez prawo, odległości między elementami zagospodarowania działki oraz sąsiadami.
Sam dom musi być usytuowany 4 m od granicy działki lub, jeśli ściana nie ma okien, 3 m. W pewnych przypadkach odległość może być zmniejszona do 1,5 m. Odległość od granicy z sąsiednią działką budowlaną nie może być mniejsza niż: 1,5 m do okapu, gzymsu, balkonu lub daszku nad wejściem, a także do takich części budynku jak galeria, taras, schody zewnętrzne, pochylnia lub rampa.
W decyzjach dotyczących warunków zabudowy podaje się minimalną odległość budynku od linii rozgraniczającej (jest to prawna granica drogi, która najczęściej jest też granicą działki) - zazwyczaj 5 m. Tej linii zabudowy nie można przekroczyć, ale czasem zdarza się tak, że dom sąsiada, który został wybudowany dużo wcześniej, nie trzyma się linii zabudowy, co może nas wprowadzić w błąd planując zagospodarowanie swojej działki. Szczególnie powinni być ostrożni właściciele działek nieregularnych i trójkątnych, zwłaszcza usytuowanych na skrzyżowaniu dróg, gdyż jeśli wyznaczą wszystkie linie zabudowy, to może się okazać, że na działce zabraknie miejsca na dom.
Duże znaczenie co do usytuowania budynków na działce mają przepisy przeciwpożarowe. Budynek mieszkalny jednorodzinny zaliczany do kategorii ZL powinien być usytuowany co najmniej 12 m od ściany lasu (która nie zawsze pokrywa się z granicą działki leśnej - ta kwestia nie jest jednoznaczna), zaś od innego budynku z tej samej kategorii 8 m. Jeżeli jednak jedna ze ścian zewnętrznych usytuowana od strony sąsiedniego budynku (dom drewniany), lub przekrycie dachu jednego z budynków, jest rozprzestrzeniające ogień (np. gont lub strzecha), wówczas odległość 8 m należy zwiększyć o 50%" czyli musi być 12 m. Trzeba przy tym pamiętać, że sąsiad może mieć budynek usytuowany przy granicy w odległości 1,5 m, a wtedy nasz dom musi być odsunięty od granicy działki 10,5 m, aby zachować przepisową odległość 12 m. Jeżeli obydwa budynki mają ściany zewnętrzne lub dachy rozprzestrzeniające ogień, to odległość między nimi należy zwiększyć do 16 m. Przepisy te nie mają zastosowania do budynków jednorodzinnych na tej samej działce.
Dopuszcza się zmniejszenie odległości między budynkami zgodnie z przepisami lecz budynek powinien mieć od strony granicy działki ścianę oddzielenia przeciwpożarowego, która musi być wykonana z elementów o klasie odporności ogniowej minimum REI 60. W ścianie oddzielenia przeciwpożarowego mogą znajdować się otwory wypełnione materiałem przepuszczającym światło o klasie odporności ogniowej nie niższej od E 30. Materiałem takim są luksfery lub cegła szklana. Powierzchnia otworów nie może przekraczać 10% powierzchni ściany.
W sprawie odległości budynku od lasu trzeba pamiętać, że reguluje ją miejscowy plan zagospodarowania przestrzeni. Gminy ustalają odległość, często dużo większą niż jest to określone w przepisach przeciwpożarowych. Z punktu widzenia leśnictwa, odległość względnie bezpieczna powinna wynosić więcej niż przeciętna wysokość drzewostanu czyli ok. 25 m. i często gmina ustalając odległość budynku od lasu bierze pod uwagę opinię nadleśnictwa. Oczywiście dotyczy to obszarów, które spełniają ustawową definicję lasu i figurują w ewidencji gruntów.
Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie nie odnoszą się do usytuowania budynku względem rzek lub zbiorników wodnych. Kwestię tę regulują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz rozporządzenia wojewody o utworzeniu parków krajobrazowych lub obszarów chronionego krajobrazu, określające zasady ochrony takich terenów. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody w parku krajobrazowym może być wprowadzony zakaz budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej. Podobne ograniczenia mogą obowiązywać na obszarze chronionego krajobrazu.
Dodatkowo gmina w planie miejscowym może wprowadzić zakaz zabudowy na obszarach zagrożonych powodzią.
Każda studnia musi być wykonana w odległości co najmniej:
1) do granicy działki - 5 m,
2) do osi rowu przydrożnego - 7,5 m,
3) do budynków inwentarskich i związanych z nimi szczelnych silosów, zbiorników do gromadzenia nieczystości, kompostu oraz podobnych szczelnych urządzeń - 15 m,
4) do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dotyczących ochrony wód - 30 m,
5) do nieutwardzonych wybiegów dla zwierząt hodowlanych, najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji lokalnej bez urządzeń biologicznego oczyszczania ścieków oraz do granicy pola filtracyjnego - 70 m.
Dopuszcza się sytuowanie studni wspólnej na granicy dwóch działek lub w odległości mniejszej niż 7,5 m od granicy, pod warunkiem zachowania na obydwu działkach odległości, o których mowa w punktach od 2 do 5.
Powinno się znajdować w odległości 5 m od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz 2 m od granicy działki sąsiedniej, drogi lub ciągu pieszego.
Jeśli przy naszej działce znajduje się droga gminna, za której utrzymanie odpowiada gmina, co ma znaczenie zwłaszcza w zimie, kiedy drogę trzeba odśnieżać, najlepiej zaplanować wjazd na posesję właśnie z tej drogi, wtedy odśnieżanie ograniczymy do podjazdu przy garażu oraz wejścia do domu. Każda działka, na której budowany jest dom, wg prawa, musi mieć dostęp komunikacyjny, zatem jeśli nie będzie to droga gminna, to będzie to droga prywatna lub będziemy mieć służebność przejazdu i przechodu po części działki sąsiada, która ustala nam miejsce wjazdu na działkę.
Jeśli nasza działka jest płaska, a wokół nie ma innych domów i mamy piękny widok np. na las w pewnej odległości, to trzeba liczyć się z tym, że kiedyś obok naszego domu też ktoś się wybuduje i zasłoni nam ten widok. Zatem planowanie panoramicznego okna w salonie na poziomie parteru, z widokiem na las w oddali, jest ryzykowne, gdyż w przyszłości możemy być bardzo rozczarowani. Lepiej zaplanować zadaszony balkon na piętrze, niską roślinność typu kwitnące krzewy na wysokości ogrodzenia i widok na las w oddali.
Jeśli na sąsiedniej działce znajduje się brzydki budynek, którego nie chcemy oglądać, to możemy uzgodnić z sąsiadem, że na ogrodzeniu puścimy bluszcz lub w niewielkiej odległości od ogrodzenia, na swojej działce usypiemy niewielką skarpę, którą obsadzimy piętrowo roślinami, aby zasłonić ten nieprzyjemny widok. Tam gdzie chcemy się całkowicie odizolować od sąsiada możemy wybudować ogrodzenie do wysokości 2,20 m pełne, gdyż tylko od strony drogi gminnej musimy uzgadniać jego wygląd z gminą, ale i w tym wypadku gmina może wyrazić zgodę ze względu na np. duży ruch samochodowy na drodze. W przypadku jeśli chcemy być całkowicie uniezależnieni od opinii sąsiada jak ma wyglądać ogrodzenie, wystarczy je wybudować na swojej działce tzn. przesunąć o 20-30 cm od granicy. Jeśli sąsiad ma partycypować w kosztach, to stawiamy ogrodzenie w granicy i musimy się liczyć z jego zdaniem, co do kształtu ogrodzenia.
Jeżeli działka jest płaska i trudno ukryć się przed wzrokiem sąsiadów warto rozważyć budowę wgłębnika i tam urządzić sobie miejsce do wypoczynku, zaś wokół założyć skalniaki, może nawet z wijącym się strumieniem i tryskającym wodą zdrojem.
Jeżeli działka jest zacieniona, to należy się z tym pogodzić i posadzić na niej odpowiednią roślinność, której te warunki odpowiadają, jeżeli zaś jest słoneczna, to warto wyznaczyć miejsce, gdzie będziemy chcieli urządzić kącik zacieniony, aby móc się w nim schować przed palącym słońcem.
Warto przewidzieć w ogrodzie wygodne miejsce do przechowywania narzędzi ogrodniczych, taczek, ziemi do kwiatów, zapasu kory, taczek, maszyny do koszenia trawy. Jednocześnie powinno być ono ukryte np. obsadzone bluszczem lub innym kwitnącym pnączem - połączymy wtedy przyjemne z pożytecznym.
Jeśli marzymy o dużym drzewie np. platanie lub dębie, a kupujemy małą roślinę, która dopiero będzie rosła, to posadźmy ją w bezpiecznej odległości od domu, aby korzenie drzewa w przyszłości nie uszkodziły fundamentów. Jeżeli na sąsiedniej działce rośnie piękne, duże drzewo, to zaplanujmy na naszej niższą roślinność, aby móc korzystać z pięknego widoku.
Elementem łączącym dom z ogrodem jest taras, który jest przedłużeniem salonu. Warto , aby choć jego część była osłonięta przed wiatrem i deszczem.